Pam Astudio Niwbwrch?

Roedd Niwbwrch yn dref bwysig yn ystod y Canol Oesoedd. Fe’i sefydlwyd gan Edward I yn 1303 fel bwrdeistref newydd i gartrefu trigolion Llanfaes. Cawsant eu symud ar draws Ynys Môn fel bo modd i Edward allu codi tref Seisnig yn ymyl ei gastell newydd ym Miwmares.

Adeiladwyd tref Niwbwrch ar groesffordd, ac mae’r cynllun canoloesol, gyda’i leiniau cul yn ymestyn tu cefn i’r tai, i’w weld yn glir o hyd. Mae’r ffaith fod cynllun y dref ganoloesol ynghadw yn ffurf y pentref modern yn ei wneud yn hanesyddol bwysig.

Y Lleoliad Ehangach

Adeiladwyd y fwrdeistref ar dir oedd cynt yn rhan o faenor frenhinol Tywysogion Cymru. Safai’r llys, sef calon y faenor, ychydig i’r gorllewin o’r dref. Cloddwyd peth o safle’r llys yn ystod y 1990au, a dadorchuddwyd olion neuadd a siambr, yn ogystal ag adeiladau eraill.

Bydd y prosiect hwn yn rhoi sylw i’r tirwedd ehangach o amgylch y llys, ac yn chwilio am dystiolaeth i egluro tarddiad cyfaneddu yn yr ardal gyda’i systemau cae a’i rwydweithiau cyswllt.

Cloddio yn Llys Rhosyr yn ystod y 1990au