English

Nodweddion Tirwedd Hanesyddol

Dyffryn Dysynni – Ardal 6 Bryncrug PRN 28655


Y siop gyffredinol ym Mryncrug

 

 

Cefndir hanesyddol

Mae pentref Bryncrug wedi ei nodi fel trefgordd Ganoloesol ac wedi ei leoli ar bwynt ble mae ffordd Rufeinig Cefn Gaer i Bennal a'i ragflaenydd, y ffordd Ganoloesol heibio Domen Dreiniog, yn croesi'r Afon Fathew. Mae wedi ei nodi ar fap degwm Tywyn yn 1842 ac ar fap yr ystâd yn 1860 fel tri setliad bychan, wedi ei leoli ym Mhont Fathew (SH 6089 0333), Perthi Citiau (SH 6089 0311) a Phont y Felindre (SH 6138 0309), sy'n debygol o fod wedi ehangu yn dilyn agor Rheilffordd Tal-y-llyn yn 1866, a fyddai wedi ei alluogi i fod yn setliad noswylio ar gyfer chwarelwyr Bryneglwys a'u teuluoedd. Mae wedi parhau i ehangu fel un o faestrefi Tywyn tua diwedd yr ugeinfed ganrif a dechrau'r unfed ganrif ar hugain.

Roedd y rhan fwyaf o'r tir yn perthyn i Ynysymaengwyn ond ymddengys ei fod hefyd wedi mwynhau nawdd ystâd Peniarth yn ôl tystiolaeth y gwesty ‘Peniarth' mawr yn 1901. Mae'r pentref i weld wedi datblygu mewn ffordd i'r diben heb fawr o synnwyr o batrwm ystâd na phensaernïaeth yn cael ei ddilyn.

 

Nodweddion tirwedd hanesyddol allweddol

Pentref o'r bedwaredd ganrif ar bymtheg

Mae Bryncrug wedi ei leoli ar y brif ffordd arfordirol ar yr Afon Fathew, ger y man mae'n llifo i'r Dysynni, ac mae'n cynnwys adeiladau sy'n dyddio'n bennaf o'r bedwaredd ganrif ar bymtheg a'r ugeinfed ganrif, ac felly mae'n gwrthdaro cryn dipyn gyda chymeriad mwy gwerinol Llanegryn. Gwesty Peniarth Arms yw'r adeilad mwyaf amlwg yn y pentref, wedi ei adeiladu'n bennaf o gerrig wedi'u sgwario ond gyda simneiau brics a chyrn simneiau ceramig. Ar bob ochr mae tai teras bach Fictoraidd. Mae'r eglwys hefyd o'r bedwaredd ganrif ar bymtheg.

Un o nodweddion y pentref yw'r siop bob dim a phapur newydd ddeniadol yn wynebu'r bont ar gyfer teithwyr sy'n gadael Tywyn. Mae'r meintiau yn werinol, ac mae'n cynnwys pum ffenestr dormer nodweddiadol i Feirionnydd ar y llawr uchaf, ond mae wedi ei adeiladu'n bennaf o lechi breision, sy'n awgrymu dyddiad yn y 1840au, pan ddechreuodd chwarel Bryneglwys gynhyrchu, neu'n ddiweddarach.

Mae anheddau eraill o'r bedwaredd ganrif ar bymtheg yn y pentref wedi eu gorchuddio â gro chwipio ac nid yw'n bosibl nodi beth yw'r deunydd adeiladu.

Mae yna rai stadau tai o'r ugeinfed ganrif yn y pentref.

 

Yn ôl i Nodweddion Tirwedd Hanesyddol Dysynni

 

 

 

Visit our social network sites
Ymwelwch a'n safleoedd rhwydwaith cymdeithasol